For samfunnet og arbeidsplassane fører sjukefråvær til tapt produktivitet og auka kostnader. For tilsette og familiane deira kan det føre til økonomiske og sosiale vanskar.
Årsakene til sjukefråvær er samansette, men tidlegare forsking stadfestar at forhold på arbeidsplassen kan spele inn.
Kunnskap gir god førebygging
Det er avgjerande å ha kunnskap om kva slags spesifikke faktorar på arbeidsplassen som kan føre til sjukefråvær. Dette er ein føresetnad for å kunne gjennomføre målretta tiltak som kan førebygge sjukdom og skade, betre produktiviteten, og gi eit sunnare og meir støttande arbeidsmiljø.
Forskarar på STAMI har gjennomført ein ny studie for å utforske samanhengen mellom ulike faktorar i arbeidsmiljøet og sjukefråvær.
Målet var å få ei meir nyansert forståing av kva arbeidsforhold som kan påverke sjukefråværet, ved å vurdere både psykososiale, mekaniske, fysiske og kjemiske arbeidsmiljøfaktorar samtidig. Studien er basert på eit representativt utval av den norske yrkesbefolkninga.
Faktorane som påverkar arbeidet
Arbeidsmiljøfaktorane som påverkar oss på jobb, kan ein dele inn desse gruppene:
- Psykososialt arbeidsmiljø
- Organisatorisk arbeidsmiljø
- Fysisk arbeidsmiljø
- Kjemisk og biologisk arbeidsmiljø
Alle arbeidstakarar, uavhengig av yrke og type jobb, har eit psykososialt og organisatorisk arbeidsmiljø. Men eksponeringar for fysisk, ergonomisk, kjemisk og biologisk arbeidsmiljø er i større grad er knytt til spesifikke yrke og arbeidsoppgåver.
I studien undersøkte forskarane om omfanget av sjukefråvær aukar proporsjonalt med talet på eksponeringar tilsette blir utsett for på jobben.
− Resultata viser at risikoen for legemeldt sjukefråvær aukar med talet på arbeidsmiljøfaktorar ein person blir utsett for. Vi observerte det same mønsteret for psykososiale, mekaniske, fysiske og kjemiske faktorar, forklarer STAMI-forskar Tom Sterud, som har leia studien.
Kombinert eksponering aukar sjukefråværet
Forskarane undersøkte også kombinasjonseffektar, som er samanhengen mellom sjukefråvær og eksponering for ulike typar arbeidsmiljøfaktorar samtidig.
− Resultata viser at risikoen for sjukefråvær blant tilsette med kombinert eksponering for fleire arbeidsfaktorar er mykje høgare, særleg samanlikna med dei som ikkje er utsett i det heile. Dette gjeld også samanlikna med dei som rapporterer at dei berre er utsette for ugunstige arbeidsmiljøforhold avgrensa til eitt område, seier Sterud.
Dette inneber at vi observerer høgare fråvær blant sysselsette som rapporterer at dei er utsette for fleire faktorar innan både psykososiale, mekaniske, fysiske eller kjemiske arbeidsområde.
Eit skifte i jobbmarknaden
Sterud påpeikar at det over tid har skjedd eit skifte i jobbmarknaden med stor vekst i sysselsetting i tenesteytande næringar. I norsk arbeidsliv jobbar nesten åtte av ti sysselsette innanfor denne sektoren.
Tenesteytande næringar er produsenttenester som bygg og anlegg, distribusjonstenester som varehandel, personleg tenesteyting som hotell og servering, og sosiale tenester som helse og undervising.
Kunnskapsproduksjon, tenesteytande oppgåver og auka kundeorientering pregar derfor arbeidskvardagen i store delar av arbeidslivet. Dette gjer at kvaliteten på arbeidsmiljøet i mange yrke blir påverka av ulike og samansette organisatoriske og psykososiale faktorar.
− Skiftet mot tenestesektoren gjer at psykososiale stressfaktorar er forventa å få auka betydning, på grunn av auka sosial interaksjon med pasientar, kundar, klientar eller kollegaer, sier Sterud.
Samtidig understrekar han at tradisjonelle ergonomiske faktorar framleis er utbreidde i mange yrke. Eksponering for fysiske risikoar som støy, vibrasjonar og kjemiske stoff har også i stor grad vore uendra dei siste 15 åra.
Mange ulike faktorar påverkar sjukefråværet
− Samanfatta viser studien at det framleis er mange ulike faktorar i arbeidsmiljøet som kan påverke sjukefråværet, seier Sterud.
Vidare påpeikar han at dette viser at styresmakter, arbeidsgivarar og helsepersonell må ha ei brei tilnærming til arbeidsmiljø for å sikre eit helsefremjande og produktivt arbeidsmiljø.
− Studien peikar på at arbeidsgivarar og helsepersonell bør vurdere den samla effekten av psykososiale, fysiske og kjemiske faktorar når dei utviklar strategiar for å betre arbeidsforhold og førebyggje sjukefråvær, understrekar Sterud.